नेप्सेमा पहिला लगानी गर्न के - के गर्ने त? पहिला नेपालको शेयर बजारको बारेमा बुझौं ।
नेप्सेमा पहिला लगानी गर्न के - के गर्ने त?
नेपालमा धेरै लगानीकर्ताहरूका लागि शेयर बजार, विशेषगरी नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से), सुरुमा केही जटिल लाग्न सक्छ। तर, सही ज्ञान र व्यवस्थित दृष्टिकोणका साथ, यसले सम्पत्ति सृजनाका लागि महत्त्वपूर्ण अवसर प्रदान गर्दछ। यदि तपाईं शेयर कारोबारमा प्रवेश गर्न उत्सुक नयाँ लगानीकर्ता हुनुहुन्छ भने, यो मार्गनिर्देशनले तपाईंलाई आत्मविश्वासका साथ आफ्नो यात्रा सुरु गर्नका लागि आवश्यक चरणहरू र महत्त्वपूर्ण विचारहरू बताउनेछ।
१. आधारभूत कुरा बुझ्ने
एक कित्ता शेयर किन्नु अघि, शेयर बजारका आधारभूत अवधारणाहरू बुझ्न महत्त्वपूर्ण छ। शेयर भनेको के हो? कम्पनीहरूले कसरी शेयर जारी गर्छन्? प्राथमिक र द्वितीयक बजार बीच के भिन्नता छ?
* शेयर (कित्ता): कुनै कम्पनीको स्वामित्वको सानो अंश हो। जब तपाईं शेयर किन्नुहुन्छ, तपाईं कम्पनीको आंशिक मालिक बन्नुहुन्छ।
* प्राथमिक बजार (आईपीओ/एफपीओ): यो त्यो बजार हो जहाँ कम्पनीहरूले पहिलो पटक सार्वजनिक निष्कासन (आईपीओ) वा थप सार्वजनिक निष्कासन (एफपीओ) मार्फत आफ्ना शेयरहरू जनतालाई बिक्री गर्छन्। आईपीओहरूमा आवेदन दिनु नयाँ लगानीकर्ताहरूका लागि उपयुक्त मानिन्छ किनभने यसको मूल्य निश्चित र सामान्यतया कम हुन्छ।
* द्वितीयक बजार: यो त्यो बजार हो जहाँ पहिले जारी गरिएका शेयरहरू लगानीकर्ताहरू बीच स्टक ब्रोकरहरू मार्फत किनबेच हुन्छन्। यो 'प्रत्यक्ष' बजार हो जहाँ माग र आपूर्ति अनुसार मूल्यहरूमा उतारचढाव हुन्छ।
* लाभांश र बोनस शेयर: शेयरधनीको रूपमा, तपाईंले कम्पनीको नाफाको एक अंश (लाभांश) वा थप शेयर (बोनस शेयर) प्राप्त गर्न सक्नुहुन्छ।
* नेप्से: नेपाल स्टक एक्सचेन्ज नेपालको एक मात्र शेयर बजार हो, जहाँ सूचीबद्ध सबै कम्पनीका शेयरहरू कारोबार हुन्छन्। यसको कारोबार समय (सामान्यतया बिहान ११ बजेदेखि दिउँसो ३ बजेसम्म) र कारोबार प्रणाली बुझ्न महत्त्वपूर्ण छ।
मुख्य बुँदा: ज्ञान तपाईंको सबैभन्दा मूल्यवान सम्पत्ति हो। बजारका शब्दावली, कम्पनी विश्लेषण र आधारभूत वित्तीय अवधारणाहरू सिक्न समय खर्च गर्नुहोस्। शेयरसंसार जस्ता प्रतिष्ठित नेपाली वित्तीय समाचार पोर्टलहरूका साथै अनलाइन पाठ्यक्रमहरू उत्कृष्ट स्रोत हुन सक्छन्।
नेप्सेमा पहिला लगानी गर्न के - के गर्ने त?
२. तपाईंको कारोबारका लागि तयारी: आवश्यक खाताहरू
नेपालको शेयर बजारमा भाग लिनका लागि तपाईंलाई केही महत्त्वपूर्ण खाताहरू आवश्यक पर्दछन्। यिनीहरूलाई कारोबार बजारमा तपाईंको प्रवेश पासको रूपमा सोच्नुहोस्।
* एएसबीए सेवा भएको बैंक खाता: तपाईंको प्राथमिक बैंक खातामा एएसबीए (Application Supported by Blocked Amount) सेवा हुनुपर्छ। यसले तपाईंलाई आईपीओ/एफपीओहरूमा सिधै आवेदन दिन अनुमति दिन्छ, जसमा आवेदन रकम बाँडफाँट नभएसम्म बन्धक राखिन्छ। अनलाइन एएसबीए धेरै सुविधाजनक हुन्छ।
नेप्सेमा पहिला लगानी गर्न के - के गर्ने त?
* डिम्याट खाता (Dematerialized Account): यो खाताले तपाईंको शेयरहरूलाई विद्युतीय रूपमा राख्छ, भौतिक शेयर प्रमाणपत्रहरूको आवश्यकतालाई हटाउँछ। यो खाता डिपोजिटरी पार्टिसिपेंट (डीपी) सँग खोल्नुहोस्, जुन सामान्यतया बैंक वा ब्रोकर फर्म हुन्छ।
link here :
* मेरोशेयर खाता: सीडीएस एण्ड क्लियरिङ लिमिटेड (सीडीएससी) द्वारा प्रदान गरिएको यो अनलाइन पोर्टल तपाईंको डिम्याट खातासँग जोडिएको हुन्छ। मेरोशेयर मार्फत, तपाईं आईपीओ/एफपीओहरूमा अनलाइन आवेदन दिन, आफ्ना शेयर होल्डिङहरू हेर्न र अन्य डिम्याट-सम्बन्धित सेवाहरू व्यवस्थापन गर्न सक्नुहुन्छ।
* स्टक ब्रोकरसँग ट्रेडिङ खाता: द्वितीयक बजारमा शेयर किन्न र बेच्नका लागि, तपाईंले इजाजतपत्र प्राप्त स्टक ब्रोकरसँग ट्रेडिङ खाता खोल्नुपर्छ। विभिन्न ब्रोकरहरूको अनुसन्धान गर्नुहोस् ताकि तपाईंले प्रयोगकर्ता-मैत्री अनलाइन ट्रेडिङ प्लेटफर्म र प्रतिस्पर्धी कमिसन दरहरू भएको ब्रोकर फेला पार्न सक्नुहोस्। नेपालमा धेरै ब्रोकरहरूले अब पूर्ण अनलाइन ट्रेडिङ सुविधा प्रदान गर्छन्।
मुख्य बुँदा: यी खाताहरू अनिवार्य छन्। आवेदन दिँदा तपाईंको सबै कागजातहरू (नागरिकता, फोटो, बैंक विवरण) सही छन् भनी सुनिश्चित गर्नुहोस्।
३. तपाईंको पहिलो कदम: प्राथमिक बजार (आईपीओ)
धेरै नयाँ लगानीकर्ताहरूका लागि, प्राथमिक बजार जोखिम प्रोफाइल र निश्चित मूल्य निर्धारणका कारण एक आदर्श सुरुवात बिन्दु हो।
* आईपीओमा आवेदन: कम्पनीहरूले घोषणा गर्ने आगामी आईपीओहरूमा नजर राख्नुहोस्। तपाईंले यी आईपीओहरूमा आफ्नो मेरोशेयर खाता मार्फत वा आफ्नो एएसबीए-सक्षम बैंक मार्फत आवेदन दिन सक्नुहुन्छ।
* न्यूनतम लगानी: सामान्यतया, तपाईं न्यूनतम १० कित्ता शेयरका लागि आवेदन दिन सक्नुहुन्छ, जुन प्रायः प्रति शेयर १०० रुपैयाँको दरले हुन्छ, जसले गर्दा प्रारम्भिक लगानी (लगभग रु १,०००) धेरै पहुँचयोग्य हुन्छ।
* बाँडफाँट: उच्च मागका कारण, आईपीओ बाँडफाँट प्रायः गोलाप्रथा प्रणाली (lottery system) मार्फत गरिन्छ। यदि तपाईंलाई शेयर बाँडफाँट भयो भने, ती शेयरहरू तपाईंको डिम्याट खातामा जम्मा हुनेछन्।
मुख्य बुँदा: आईपीओहरूले नियन्त्रित जोखिमका साथ बजारमा प्रवेश गर्ने उत्कृष्ट तरिका प्रदान गर्दछ। यदि तपाईंलाई हरेक पटक बाँडफाँट भएन भने निराश नहुनुहोस्; यो प्रक्रियाको एक भाग हो।
नेप्सेमा पहिला लगानी गर्न के - के गर्ने त?
४. द्वितीयक बजारमा प्रवेश
* सूचीकरण र कारोबार: आईपीओबाट बाँडफाँट भएका शेयरहरू निश्चित अवधिपछि नेप्सेमा सूचीबद्ध हुनेछन्, त्यसपछि तपाईं तिनलाई किन्न वा बेच्न सक्नुहुन्छ।
* आदेश दिने (Placing Orders): किन्न वा बेच्नका लागि, तपाईंले आफ्नो ब्रोकरको अनलाइन ट्रेडिङ प्लेटफर्म (टीएमएस - ट्रेडिङ व्यवस्थापन प्रणाली) प्रयोग गर्नुहुनेछ वा सिधै उनीहरू मार्फत आदेश दिनुहुनेछ।
* फण्ड ट्रान्सफर: तपाईंको लिङ्क गरिएको बैंक खातामा पर्याप्त रकम छ वा किन्नका लागि ब्रोकरसँग धितो छ भनी सुनिश्चित गर्नुहोस्, र बेच्नका लागि सेटलमेन्ट चक्र बुझ्नुहोस्।
मुख्य बुँदा: द्वितीयक बजारमा मूल्यमा बढी अस्थिरता हुन्छ। सानो कारोबारबाट सुरु गर्नुहोस् र अनुभव प्राप्त गरेपछि बिस्तारै आफ्नो लगानी बढाउनुहोस्।
नयाँ नेपाली लगानीकर्ताका लागि आवश्यक अभ्यासहरू
* सानोबाट सुरु गर्नुहोस्, ठूलो सिक्नुहोस्: तपाईंले गुमाउन नसक्ने पैसा कहिल्यै लगानी नगर्नुहोस्। थोरै रकमबाट सुरु गर्नुहोस् र तपाईंको बुझाइ र आत्मविश्वास बढ्दै जाँदा बिस्तारै आफ्नो लगानी बढाउनुहोस्।
* विविधीकरण (Diversify): "सबै अण्डा एउटै टोकरीमा नराख्नुहोस्।" जोखिम कम गर्न विभिन्न कम्पनी र क्षेत्रहरूमा आफ्नो लगानी फैलाउनुहोस्।
* आफ्नो अनुसन्धान आफैं गर्नुहोस् (DYOR): कहिल्यै पनि हल्ला वा टिप्सको भरमा मात्र नजानुहोस्। कम्पनीहरूको राम्रोसँग अनुसन्धान गर्नुहोस् – तिनीहरूको वित्तीय अवस्था, व्यवस्थापन, र भविष्यका सम्भावनाहरू हेर्नुहोस्।
नेप्सेमा पहिला लगानी गर्न के - के गर्ने त?
* धैर्य र अनुशासन: शेयर बजारमा उतारचढाव हुन्छ। डर वा लोभले प्रेरित भएर भावनात्मक निर्णयहरू नगर्नुहोस्। आफ्नो अनुसन्धान र लगानी योजनामा अडिग रहनुहोस्।
* जानकारीमा रहनुहोस्: आर्थिक समाचार, कम्पनीका घोषणाहरू, र बजार प्रवृत्तिबारे अद्यावधिक रहनुहोस्।
* अनुगमन र पुनःसन्तुलन: आफ्नो पोर्टफोलियोको कार्यसम्पादन नियमित रूपमा समीक्षा गर्नुहोस् र आफ्ना वित्तीय लक्ष्यहरूसँग मिलाउन आवश्यकता अनुसार समायोजन गर्नुहोस्।
नेपालको शेयर बजारले वित्तीय वृद्धिका लागि एक आकर्षक माध्यम प्रदान गर्दछ। शिक्षालाई प्राथमिकता दिएर, आवश्यक प्रक्रियाहरू बुझेर, र अनुशासित लगानी बानी अपनाएर, एक नयाँ लगानीकर्ताले पनि सफल
र फलदायी कारोबार यात्रा सुरु गर्न सक्छ।